Ռաֆայել Գասպարյան Միջին դպրոց , 6-3 դասարան  

1.Հարցում արտահայտող բառի փոխարեն պահանջվող ձևով (հոլովով) գրի՛ր  պատկերասրահ բառը;

Տարիներ շարունակ (պատկերասրահ) սիրով ընդունում էր այցելուներին:

(պատկերասրահ) տնօրենը ոգևորվել էր նոր հավաքածուով:

Չի կարողանում կտրվել իր ստեղծած (պատկերասրահ):

2.Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք ճիշտը

ա. Տղամարդիկ (կանանցում, կանանց մեջ) ամենից ավելի գնահատում են նվիրումը և հավատարմությունը։

բ. Այսօր մեր (փողոցով, փողոցովն) անցնելիս քիչ էր մնում մեքենայի բախվեի։

գ. <<Տեսնես օրերից մի օր (Աստված, Աստվածը) կպատժի՞ այդ ավազակներին>>, — մրմնջում էր ծերունին։

դ. —(Զգուշություն, զգուշությունը) լավ բան է, — ինձ միշտ խրատում էր պապս։

ե. Քիչ հետո գնալու ենք քաղաքի (կենտրոնը, կենտրոն):զ. Ես հիմնարկի բոլոր ( տիկնանց, տիկնանցը) կզգուշացնեմ, որ միջոցառմանը մասնակցելու են միայն տղամարդիկ։

3.Փակագծերում դրված բառերը համապատասխան ձևով գրի՛ր:

Օրինակ՝

Դեպքի վայրում հավաքված ամբոխն (աղմկել): — Դեպքի վայրում հավաքված ամբոխն աղմկում էր:

Կռունկների երամը թռչում է  (թռչել):

Զորքը տեղավորվեց (տեղավորվել) դաշտում:

Ժողովուրդը լսեց (լսել) հռետորին:

Հրապարակում հավաքված բազմությունը ինչ-որ բանի էր սպասում (սպասել):

Ավագանին ողջունում է (ողջունել) օտարականին:

Հոտն իջնում էր (իջնել) սարից:

ժողովուրդը գոհ  եղավ (լինել) այդ որոշումից:

Բնակչությունն իր ղեկավարներից խելացի վճիռներ ու որոշումներ էր սպսում  (սպասել):

4.Կետերը փոխարինի՛ր փակագծերում դրված բառերից մեկով:

Վաղուց .է.. (է, են) հեռացել այն երամը, .որոնցից.. (որից, որոնցից) հետ ընկած վիրավոր կռունկին խնամում էինք:

Դրսում աղմկում էր ամբոխը, .որոնք.. (որբ, որոնք) ուզում . էին.. (էր, էին) տեսնել դատապարտյալին:

Բազմությունը խուլ գվվում էր: .Նա.. (Նա, նրանք) ինչ-որ բանից հուզված..էր. (էր, էին):

Հոտը, ..որոնց. (որին, որոնց) էլ չէր տեսնելու, ..մնաց. (մնաց, մնացին) սարի հետևում:

Մարդկությունը պիտի .մտածի.. (մտածի, մտածեն), որ ..իրենց. (իր. իրենց) ապագան կվտանգվի, եթե շարունակի անփութորեն փչացել բնությունը:

1.Ներկայացրու Հին աշխարհի նշանավոր արքաներից Համմուրապիին,նրա օրենքները, քո մտորումները այդ օրենքների շուրջ/գրավոր/:

2. Սովորել պատմել:

Համմուրապին (կամ Համմուրաբի) Բաբելոնի վեցերորդ թագավորն էր՝ իշխելով մ.թ.ա. 1792-1750 թվականներին։ Նա առավել հայտնի է իր օրենքների հայտնի հավաքածուով՝ Համմուրապիի օրենսգիրքով, որը համարվում է աշխարհի առաջին համակարգված օրենսգրքերից մեկը։ Այս օրենքները մշակվել են հասարակության կարգուկանոնի ամրապնդման և արդարության սկզբունքների տարածման նպատակով։ Օրենսգիրքը հայտնաբերվել է 1901 թվականին Իրանի Սուսա քաղաքում և գրված է շումերա-աքքադական սեպագրով։ Օրենսգիրքը բաղկացած է շուրջ 282 հոդվածից, որոնք վերաբերում են տարբեր ոլորտներին՝ քաղաքացիական իրավունքից մինչև քրեական արդարադատություն։ Այն գրված է շքեղ սև դիորիտե սյան վրա։

Խաչաձև բազմապատկում

Իմանալով 2 մեծությունների հարաբերությունն ու նրանցից մեկի արժեքը՝ սովորեցինք գտնել երկրորդ մեծությունը։

Օրինակ 1-ի խնդիրը հնարավոր է լուծել առանց գծապատկերը նկարելու և մեկ մասի արժեքը հաշվելու։ Քանի որ տավարի միսը 7 : 3 = 7/3 անգամ շատ է խոզի մսից, ուրեմն տավարի մսի քանակությունը գտնելու համար պետք է 600-ը բազմապատկել 7/3-ով.

600 • 7/3 = 1400 գրամ։

600 • 7/3 արտահայտությունը հնարավոր է ստանալ նաև համեմատության հիմնական հատկության միջոցով։ Քանի որ խոզի և տավարի մասերի հարաբերությունը հավասար է նրանց քանակությունների հարաբերությանը, ուրեմն ունենք համեմատություն։ Այս համեմատության անհայտ եզրային անդամը հավասար է միջին անդամների արտադրյալի և հայտնի եզրային անդամի քանորդին. 

Համեմատության անհայտ բաղադրիչը գտնելում համար հարմար է կիրառել խաչաձև բազմապատկումը։ «3 մաս խոզի միսը 600 գրամ է» պայմանը համառոտագրենք հետևյալ կերպ.

3 մաս — 600 գրամ

Այս պայմանի տակը գրենք 7 մասը գտնելու պահանջը՝ հետևյալ կերպ.

7 մաս — x գրամ

600 • 7/3 արտահայտությունը ստանալու համար.

1) նկարում պատկերված համառոտագրությունում գծենք խաչ 

2) ընտրենք խաչի այն հատվածը, որի ծայրակետերի մոտ գրված են թվեր 

3) բազմապատկենք այդ հատվածի ծայրակետերի մոտ գրված թվերը և արդյունքը բաժանենք մյուս հատվածի ծայրակետում գրված թվին։ 

Համեմատությունում անհայտ մեծությունը գտնելու այս եղանակը խաչաձև բազմապատկումն է։

Դասարանական աշխատանք

1. Հարաբերությունում խաչաձև բազմապատկման օգնությամբ գտե՛ք x-ը.

ա)  4 մաս — 120 գրամ

      3 մաս — 90 գրամ

բ)   1 մաս — 3/2 ժամ

      2 մաս — 3 ժամ

գ)  1 / 20 գրամ — 1 մաս

      20 գրամ — 400 մաս

դ)   120 հատ — 3 մաս

      80 հատ — 2 մաս

2. Թռչնաբուծարանում հավերի և աքլորների քանակները հարաբերում են ինչպես 17 : 2: Գտե՛ք հավերի քանակը, եթե հայտնի է, որ թռչնաբուծարանում կա 54 աքլոր։

54/2=27

27*17=459

3. Պահեստում շաքարի 1 և 2-կիլոգրամանոց տուփերի քանակները հարաբերում են ինչպես 3 ։ 2։ Գտե՛ք պահեստում շաքարի քանակությունը, եթե 1-կիլոգրամանոց տուփերի քանակը 42 է։

42/3=14 14*2=28

28*2=56 56+42=98

3մաս- 42տուփ

2մաս — x տուփ Պատ՝.28

4. Օգտվելով համառոտագրությունից՝ կազմե՛ք խնդիր և լուծե՛ք.

     3 ելակը — 12 կգ Պատ՝.20 4 մաս — 16 կգ Պատ՝.24

     5 ելակը — x կգ 6 մաս x կգ

5. Եռանկյան անկյունները հարաբերում են ինչպես 4 : 2 : 3: Գտե՛ք դրանցից յուրաքանչյուրի աստիճանային չափը, եթե հայտնի է, որ նրանց գումարը 180 է:

4×20=80

2×20=40

3×20=60

6. Եռանկյան կողմերը հարաբերում են ինչպես 12 : 5 : 13: Գտե՛ք դրանց երկարությունները, եթե. 

ա) պարագիծը 120 սմ է

բ) փոքր կողմը 10 սմ է,

12×4=48 սմ

5×4=20 սմ

13×4=52 սմ

7. Թատրոնի 3000 և 5000-դրամանոց տոմսերի քանակները հարաբերում են ինչպես 3 ։ 2։ Հաշվե՛ք 3000-անոց տոմսերի քանակը, եթե 5000-անոցները 40-ն են։ 

Լրացուցիչ առաջադրանք

1. Հարաբերությունում խաչաձև բազմապատկման օգնությամբ գտե՛ք x-ը.

ա)  4 օր — 1/3 գրամ 12

      x օր — 1 մաս

բ)   3 մաս — 45 րոպե 120

      8 մաս — x րոպե

2. Գյուղի՝ ընդհանուր 400 հա մակերեսով հացահատիկի և եգիպտացորենի դաշտերի մակերեսներըհարաբերում են ինչպես 7 : 1։ Որոշե՛ք դաշտերից յուրաքանչյուրի մակերեսը:

3. Օգտվելով համառոտագրությունից՝ կազմե՛ք խնդիր և լուծե՛ք.

     31.5 — 2 մաս

     x — 3 մաս

4. Եռանկյան կողմերը հարաբերում են ինչպես 12 : 5 : 13: Գտե՛ք դրանց երկարությունները, եթե. 

ա) մեծ կողմը 39 սմ է

բ) մեծ և փոքր կողմերի տարբերությունը 40 սմ է

5. Թատրոնի 3000 և 5000-դրամանոց տոմսերի քանակները հարաբերում են ինչպես 3 ։ 2։ Հաշվե՛ք 3000-անոց տոմսերի քանակը, եթե 5000-անոցները 40-ն են։ Որքա՞ն գումար կվաստակի թատրոնը, եթե բոլոր տոմսերը վաճառվեն։

3:2 և  12:8 հարաբերությունները հավասար են, քանի որ 12/8 կոտորակում համարիչն ու հայտարարը կրճատելով 4-ով ստանում ենք՝ 12/8 = 3/2

Այսպիսով՝ 3:2=12:8 

Կարդում ենք այսպես՝ «3-ի հարաբերությունը 2-ին հավասար է 12-ի հարաբերությանը 8-ին»: 

Երկու հարաբերությունների հավասարությունը կոչվում է համեմատություն:

m/k = n/t կամ m : k = n : t 

Համեմատության բոլոր անդամները զրոյից տարբեր թվեր են՝ m≠0,k≠0,n≠0,t≠0

m և t թվերը կոչվում են եզրային անդամներ, իսկ k-ն և n-ը՝ միջին անդամներ:

Համեմատության հիմնական հատկությունը.

Համեմատության եզրային անդամների արտադրյալը հավասար է նրա միջին անդամների արտադրյալին:

Եթե m/k = n/t կամ  m:k=n:t, ապա m⋅t=k⋅n

Իրոք՝ 3/2 =12/8 համեմատության եզրային անդամների արտադրյալը հավասար է՝ 3⋅8=24

Նույնը ստանում ենք նաև միջին անդամները բազմապատկելիս՝ 2⋅12=24

Ճիշտ է նաև հակադարձ պնդումը՝ եթե m, k, n և t զրոյից տարբեր թվերի համար m⋅t=k⋅n, ապա m/k = n/t

Օրինակ՝ եթե 3⋅8=2⋅12, ապա 3/2 = 12/8 

3/2 = 12/8 համեմատության մեջ տեղերով փոխելով միջին կամ եզրային անդամները նորից ստանում ենք ճիշտ հավասարություններ՝ 3/12 = 2/8 և     8/2 = 12/3

Դասարանական աշխատանք

1․ Գրիր համեմատություն․

ա) 9-ի հարաբերությունը 90-ին հավասար է 3-ի հարաբերությանը 30-ին

9:90=3:30

բ) 15-ի հարաբերությունը 21-ին հավասար է 5-ի հարաբերությանը 7-ին

15:21=5:7

գ) 3-ի հարաբերությունը 8-ին հավասար է 12-ի հարաբերությանը 32-ին

3:8=12:32

2․ Նշիր այն հարաբերությունը, որը 11 : 5 հարաբերության հետ կազմում է ճիշտ համեմատություն:

ա) 11 : 6

բ) 110 : 50

գ) 660 : 30

դ) 66 : 5

3․ Նշիր ճիշտ համեմատություն կազմած հավասարությունները

ա) 30 ։ 12 = 10 : 3

բ) 10 : 4 = 100 : 40

գ) 30 : 12 = 100 : 40

դ) 30 : 12 = 10 : 4

ե) 10 : 3 = 100 : 40

4. Արդյո՞ք 6/6 = 48/24 հավասարությունը կազմում է ճիշտ համեմատություն։

ա) այո

բ) ոչ

5. Նշիր m/x = c/d համեմատության եղրային և միջին անդամները․

Եզրային անդամներն են՝ M,D

Միջին անդամներն են՝ X,C

6․ Ընտրիր երեք հարաբերություն որոնք համարժեք են 4 ։ 3-ին․

ա․ 8 ։ 6

բ․ 9 ։ 12

գ․ 20 ։ 15

դ․ 32 ։ 24

ե․ 36 ։ 28

7․  Սոֆին ձվով և շաքարավազով թխվածք է պատրաստում։ Ձվի 1 սպիտակուցի դիմաց նա օգտագործում է 50 գրամ շաքարավազ։ 10 ձվի սպիտակուց օգտագործելու դեպքում քանի՞ գրամ շաքարավազ անհրաժեշտ կլինի Սոֆիին։

10*50=500 գրամ շաքարավազ

8․ Մի հատվածի երկարությունը 10 սմ է, մյուսինը՝ 25 սմ։ Նրանց երկարություններն արտահայտելով միլիմետրերով՝ կազմեք համապատասխան համեմատությունը։

10*10=100

10*25=250

100:250

9*․ Ընտրությունների ժամանակ քաղաքի շրջաններից մեկում 54000 ընտրողներից ընտրական տեղամաս են գնացել 32700-ը, իսկ մյուս շրջանում 65000 ընտրողներից գնացել են 41500-ը։ Այդ շրջաններից որու՞մ են ընտրողներն ավելի պարտաճանաչ եղել։

32700:54000

41500:65000

415:650=327:540

327*650=212550

415*540=224100

10*․ Քառակուսու կողմը 55 սմ է։ Ուղղանկյան մակերեսը քառակուսու մակերեսի 3/5-ն է։ Որքա՞ն է ուղղանկյան լայնությունը, եթե նրա երկարությունը հավասար է քառակուսու կողմին։  

55/5=11

11*3=33սմ

Լրացուցիչ առաջադրանք

1․ Գրիր համեմատություն․

ա) 3-ի հարաբերությունը 30-ին հավասար է 4-ի հարաբերությանը 40-ին

3:30=4:40

բ) 5-ի հարաբերությունը 9-ին հավասար է 45-ի հարաբերությանը 81-ին

5:9=45:

գ) 4-ի հարաբերությունը 16-ին հավասար է 12-ի հարաբերությանը 24-ին

4:16=12:24

2․ Նշիր համեմատության միջին և եզրային անդամները․

ա) 51 ։ 17 = 102 : 34

Եզրային անդամներ՝51:34

Միջին անդամներ՝17:102

բ) 28 : 35 = 8 : 10

 Եզրային անդամներ՝28:10

Միջին անդամներ՝35:8

գ) 9 : 1 = 1008 : 112

Եզրային անդամներ՝9:112

Միջին անդամներ՝1:1008

3. Երկու գումարելիներից մեկը 1005 է, իսկ մյուսը՝ նրա 11/3 մասը։ Ինչի՞ է հավասար գումարը։

1005/3=335

335*11=3.685

4․ Հաշվեք արտահայտության արժեքը․

3/4 ։ 1/4 + 7/2 • 4 = 17

5. Խնձորները չորանալիս կորցնում են իրենց զանգվածի 23/25-ը։ Քանի՞ կիլոգրամ խնձորաչիր կստացվի 1200 կգ թարմ խնձորից։

96 կգ

Ձին, որին Հակոբը Մարան էր կոչում, սև էր, ինչպես սև սաթը, փայլուն և ողորկ, երեք ոտները սպիտակ և հավկիթաձև սպիտակը ճակատի վրա։

Մարանը սանձ չէր տեսել իր կյանքում, նա ազատորեն ման էր գալիս մեր տանը, մինչև անգամ ճաշի ժամանակ, երբ մեծ ընտանիքը բոլորվում էր մեծ սեղանի շուրջը, նա գալիս էր, դունչը հանգչեցնում էր Հակոբի ուսին և սպասում մինչև նա շաքար տար, հետո դնում էր հորս ուսին, հուսկ ապա՝ մորս։

Մայրս, անհուն բարությամբ և նոր հարսի ջինջ ժպիտով, տալիս էր վերջին շաքարը ու հրամայում նրան գնալ պարտեզ։

Մարանը, շաքարը խրտխրտացնելով, գնում էր դեպի պարտեզ, որտեղից նա մի անգամ վրնջում էր իբրև տեղեկություն, որ արդեն պարտեզում է։

Այս վրնջյունի ժամանակ եղբայրս կանգ էր առնում, մինչև անգամ պատառը դեռ բերանին չհասցրած՝ ձեռքը մնում էր օդում, հրճվանքից կարմրում էր և շշնջում․
— Սիրեմ քըզի․․․

Ամեն գիշեր Հակոբը պետք է վեր կենար, գնար Մարանի մոտ, մի անգամ նայեր, շոյեր, համբուրեր և վերադառնար անկողին։ Մարանի սենյակը (ախոռ չէր կարելի կոչել նրա գիշերած վայրը) գտնվում էր հորս և մորս սենյակի տակը։ Կեսգիշերին, հանկարծ, երբ լսվում էր Մարանի խրխինջը, մեղմ և ջինջ, հայրս ասում էր.
— Ակոբը գնաց սիրելիին քով։

Ամեն կիրակի օր Հակոբը Մարանին տանում էր հերկված դաշտը և բաց թողնում․ Մարանը քամու նման թռչում էր, սահում էր նա հերկված դաշտի վրայից, ինչպես սուրացող ալիք։

Քաղաքի երիտասարդների համար մեծագույն հաճույք էր հավաքվել դաշտը, տեսնելու Մարանի վազքը։ Մարանը հասնում էր դաշտի պռնկին, կանգ էր առնում, պայծառ աչքերով նայում հեռո՜ւն, հեռո՜ւն։ Ւ՜նչ էր երազում այդ թովիչ անասունը, ո՜վ իմանար, ապա վերադառնում էր սուրացող ալիքի նման, գալիս, կանգնում էր Հակոբի մոտ։ Հակոբի թևերը բացվում էին, փաթաթվում նրա վզին, շրթունքները մոտենում էին նրա քրտնած սև ստևներին և համբուրում։
— Գիտես քի ամպի վրայեն կթռի, — ասում էին շատերը։

Հակոբը բերում էր տուն Մարանին, Գոգոն անխախտ պատրաստած կլիներ մի թարմ ձու։ Հակոբն ամեն անգամ Մարանին դուրս տանելուց և բերելուց հետո՝ մի թարմ ձու էր խփում նրա ճակատին, ջարդում, որպեսզի չար աչքերը խափանվեին։

Հակոբի ամբողջ զբոսանքը Մարանն էր։ Երբ միջնակարգն ավարտեց, և հայրը նրան առաջարկեց գնալ բարձրագույն դպրոց՝ նա մերժեց միայն այն մտահոգությամբ, որ Մարանին չէր կարող տանել հետը Պոլիս, Պրուսա և կամ Եվրոպա։

Հակոբի ընկերները, նրա հասակակիցներն էլ տանը չէին մնում, նրանց մեջ զարթնել էր տղամարդը, որոնում էին աղջիկներ զանազան անկյուններում, դռների ճեղքերից, պատուհանների բացվածքներից, եկեղեցում, փողոցում, բաղնիսի դռան առաջ։ Նրանց խոսակցությունը կինն էր, չարշաֆի մեջ փաթաթված այդ անիմանալի, դյութական, միստիկ արարածը, որի ձայնը տակնուվրա էր անում նրանց հոգին։

Նրա հասակակիցներից շատերը պսակվեցին, երեխաներ ունեցան, իսկ Հակոբի համար ամենաերջանիկ օրն այն օրն էր, երբ պետք է գնար արոտները Մարանի հետ։ Տանում էր հետը մի վրան ու գնում արոտ։

Ուրեմն, Հակոբը ամբողջ երեք ամիս պիտի ապրեր Մարանի հետ շունչ շնչի, գիշերը պիտի քներ վրանի տակ, Մարանն էլ գլուխը կախ արած նրա գլխի վրա։ Ամբողջ օրը Մարանն ուտում էր թարմ խոտը և կշտանալուց հետո կանգնում էր արևի տակ և անվերջ երերում էր գլուխը դեպի վեր և դեպի վար, իսկ Հակոբը, նստած վրանի շվաքում՝ դիտում էր ու հրճվում։

Հակոբը ժամերով խոսում էր Մարանի հետ, հարց էր տալիս, պատասխաններ ստանում, ծիծաղում, երբեմն մտերմորեն կշտամբում նրան։

— Մարան, էսօր աղեկ կերե՞ր ես, — հարցնում էր Հակոբը։

Մարանը վրնջում էր։

— Շուտով տուն տ՚երթանք,— ասում էր Հակոբը։

Մարանը պոչը թափ էր տալիս, գլուխը երերում։

— Հը՞, չե՞ս ուզեր, կուզե՞ս շատ կենանք։

Մարանը մոտենում էր Հակոբին, կծում ֆեսը և թափ տալիս օդում։

Այսպես անվերջ խոսում էին նրանք, երկու մտերիմ ընկերների պես, ոչ մի տարաձայնություն, ոչ մի անհամություն երկու ընկերների միջև։

Երեկոները Հակոբը պառկում էր վրանի առաջ, երկնքին հառած՝ երգում էր։ Մարանը կանգնած լսում էր նրան առանց շարժվելու, այդ մշտապես անհանգիստ անասունը ոչ մի շարժում չէր փորձում, և երբ Հակոբը դադարեցնում էր երգր, Մարանը գլուխը կախում էր տխուր։

— Նորեն խա՞ղ ըսիմ քըզի համար, հա՞, Մարան, — հարցնում էր Հակոբը։

Մարանը, իբրև պատասխան, վրնջում էր ոսկեհնչյուն։

Կյանքը սավառնում էր, ինչպես անվերջ մեծաթև մի առավոտ։

Աշնան մեջերին Հակոբը և Մարանը վերադառնում էին տուն։ Հայրս և մայրս դիմավորում էին երկու ընկերներին։ Հակոբը՝ առողջ, մեծղի, հզոր, արևից եփած, ինչպես խաղողի ողկույզը, ամբողջ վրայից բուրում էր դաշտերի և կանաչների թարմ հոտը, իսկ Մարանը՝ գիրացած, աշխույժ, ավելի ու ավելի պայծառացած, վճիտացած աչքերով և ավելի ոսկեհնչյուն վրնջյունով։

Նրանք իրենց հետ տուն էին բերում հեռավոր դաշտերի թարմությունը, բերում էին իրենց հետ աստղերի ձայնը։ Երբ Մարանն արձակում էր իր առաջին խրխինջը, մեզ թվում էր, որ լուսավորվում էր մռայլ տունը, կարծես ոսկյա սալի վրա աստղեր էին ընկնում և պայթում։

Մայրս ասում էր հորս․

— Հաջի էֆենդի, կենե  տունը եղավ տուն։

Տունը տուն դարձնողը Հակոբն էր և իր անասուն ընկերը, մի անբաժանելի և ամենացանկալի մասը տան, որի ձայնը կախվում էր մեր տան բոլոր պատերից, անկյուններից, առաստաղից և պարտեզի բոլոր ծառերի ճյուղերից։

Հակոբը քաշում բերում էր երեխայի օրորոցը, երեխան մեջը, դնում բակի մեջտեղը և ասում Մարանին․— Վրայեն անցիր։

Մարանը ծառս էր ելնում, խրխնջում և թեթևաբար ցատկում երեխայի օրորոցի վրայից ու վերադառնում, լիզում Հակոբի ձեռքը, իսկ Հակոբը փոխադարձ՝ համբուրում էր նրա ճակատի հավկիթաձև սպիտակը։Մեծ զվարճալիք էր մեզ համար, երբ Մարանը գնում էր ավազանի ափին, նայում ջինջ ջրի մեջ և, տեսնելով իր արտացոլումը՝ ցատկում էր, նորից նայում, էլի տեսնում, էլի վեր֊վեր ցատկոտում և վերջ ի վերջո դունչը մոտեցնում ջրին, փռշտում, որից ջուրն ալիքավորվում էր, պատկերը բեկբեկվում, և ուրախանալով, որ հաղթեց ջրի խորքում եղող ինչ֊որ անասունի, խրխնջում և վազում էր դեպի պարտեզի կեռասենիների ծառուղին, այդ ծառուղուց մի ուրիշ ծառուղի, մինչև պարտեզի մութ թավուտները։

Հակոբը, պատահեր, որ հյուր գնար մի տեղ և ստիպված լիներ երկար մնալու, կգտներ մի պահ, կծլկվեր հյուրընկալողներից, կգար տուն, Մարանին կտեսներ և նորից կգնար։ Եթե չգար, դա նշանակում էր, որ մայրս նրան խոսք տված կլիներ՝ շատ մոտիկից հսկել Մարանին, ամեն րոպե չհեռացնել նրան իր աչքերից։

Իսկ եթե պատահեր, որ Մարանին հետը տաներ (շատ անգամ էր տանում, որովհետև հաճախ Հակոբը հրավիրվում էր Մարանի հետ, մի տեսակ՝ հանդերձ ընտանյոք), Հակոբը մի ձու էր դնում նրա գավակի վրա և այդպես տանում։ Մարանը, որպեսզի ձուն չընկնի իր գավակից, քայլում էր դանդաղ, փոխում էր քայլվածքի ձևը, քայլում էր ալիքանման օրորվելով։ Փողոցում չէր լինի մի մարդ, որ կանգ չառներ և չդիտեր Մարանի այդ դժվարին խաղը։

Այսպես էին ապրում երկու ընկերները՝ Հակոբը և Մարանը։

Առաջադրանքներ:
1.Անծանոթ բառերը դուրս գրիր և բառարանի օգնությամբ բացատրիր:
Պռնիկ – դունչ, շրթունք
Թովիչ – գրավիչ
Ստև – բարակ ու կարճ մազ 

2.Հերոսների խոսքը դարձրու արևելահայերեն:

Սիրեմ քըզի․․․

Սիրում եմ քեզ․․․

Ակոբը գնաց սիրելիին քով։

Հակոբը գնաց սիրելիի մոտ։

Գիտես քի ամպի վրայեն կթռի։

Գիտես, քո գլխի վրայով է թռնում։

Մարան, էսօր աղեկ կերե՞ր ես։

Մարան, այսօր լավ կերե՞լ ես։

Շուտով տուն տ՚երթանք։

Շուտով տուն կգնանք։

3.Նշիր Մարանին նկարագրող ամենագեղեցիկ հատվածը:

Ամբողջ օրը Մարանն ուտում էր թարմ խոտը և կշտանալուց հետո կանգնում էր արևի տակ և անվերջ երերում էր գլուխը դեպի վեր և դեպի վար, իսկ Հակոբը, նստած վրանի շվաքում՝ դիտում էր ու հրճվում։

4.Պատմիր կենդանիների մասին քո վերաբերմունքի կամ քո սիրելի կենդանու մասին:

Ես շատ եմ սիրում կենդանիներին: Ես ամենաշատը սիրում եմ փոքր շունիկների նրանք շատ լավն են գեղեցիկ և միշտ պատրաստ են քո հետ խաղալ :

5. Ընդգծիր համեմատությունները:

Ձին, որին Հակոբը Մարան էր կոչում, սև էր, ինչպես սև սաթը:

Մարանը քամու նման թռչում էր, սահում էր նա հերկված դաշտի վրայից, ինչպես սուրացող ալի:

Հայտնի է, որ Երկրագնդի մակերևույթից դեպի վեր կամ որոշակի բարձրությունից դեպի ներքև նետված ցանկացած մարմին ընկնում է Երկրի վրա: Ցած են ընկնում տերևները, ձեռքից բաց թողնված քարը, անձրևի կաթիլները, ձյան փաթիլները և այլն:

Դրա պատճառը Երկրի ձգողությունն է:

Այն ուժը, որով Երկիրը դեպի իրեն է ձգում որևէ մարմին, կոչվում է ծանրության ուժ:

Ծանրության ուժն ուղղված է դեպի Երկրի կենտրոնը, հետևաբար նրա տարբեր վայրերում տարբեր ուղղություն ունի. նշանակվում է՝ Fծ.: Ծանրության ուժը կախված է մարմնի զանգվածից. որքան մեծ է մարմնի զանգվածը, այնքան մեծ է նրա վրա ազդող ծանրության ուժը:

Մարմիններին ձգելը յուրահատուկ է ոչ միայն Երկրին, այլև` բոլոր երկնային մարմիններին: Լուսինը նույնպես ձգում է իր վրա գտնվող մարմիններին. դա զգացել են Լուսնի վրա իջած տիեզերագնացները: Արեգակի ձգողության շնորհիվ է, որ մոլորակները պտտվում են նրա շուրջը:

XVII դարում անգլիացի գիտնական Իսահակ Նյուտոնն ապացուցել է, որ ոչ միայն տիեզերական, այլ բոլոր մարմիններն են փոխադարձաբար ձգում իրար: Այդ երևույթն անվանվել է տիեզերական ձգողություն:

Քանի որ մենք ապրում ենք Երկրի վրա, ուստի մեզ համար առանձնակի կարևորություն ունի Երկրի ձգողության ուժը:

Առօրյա կյանքում մենք հաճախ օգտագործում ենք «վերև», «ներքև» հասկացությունները, որոնք մարդու մեջ ձևավորվել են` պայմանավորված ծանրության ուժի ուղղությամբ: Ուղղաձիգ դեպի ներքև ուղղությունը համընկնում է ծանրության ուժի ուղղության հետ:

Ուժի միավոր է ընդունվել 102 գ զանգվածով մարմնի վրա ազդող ծանրության ուժը: Այդ միավորը կոչվում է նյուտոն (Ն):

Ուժի միավոր է նաև կՆ-ը:

1 կՆ = 1000 կՆ:  

Մարմնի կշիռ

Երկրի ձգողությամբ է պայմանավորված մարմնի կշիռը, որը իր բնույթով առաձգականության ուժ է:

Բոլորը տեսել են, թե ինչպես են կշռում մարմինները: Զսպանակավոր կշեռքից օգտվելիս մարմինները կախում են զսպանակի կեռիկից և չափում, թե ինչ ուժով է մարմինն ազդում զսպանակի ծայրի վրա: Մեկ այլ դեպքում, մեր կշիռը որոշելիս` մենք կանգնում ենք կշեռքի վրա և որոշում այն ուժը, որով մենք ազդում ենք հենարանի վրա:

Այն ուժը, որով Երկրի ձգողության հետևանքով մարմիններն ազդում են ուղղաձիգ կախոցի կամ հորիզոնական հենարանի վրա, կոչվում է մարմնի կշիռ և նշանակվում P տառով:

Ե՛վ ծանրության ուժը, և՛ կշիռը պայմանավորված են Երկրի ձգողությամբ, սակայն դրանք տարբեր ուժեր են: Ծանրության ուժն ազդում է մարմնի վրա, իսկ կշիռը` հենարանի կամ կախոցի վրա:

Ուշադրություն

Երկրի նկատմամբ դադարի վիճակում հորիզոնական հարթության վրա գտնվող, ինչպես նաև անշարժ ուղղաձիգ կախոցից կախված մարմնի կշիռը և ծանրության ուժը մեծությամբ հավասար են:

Անկշռելիություն

Կշիռը և ծանրության ուժը տարբեր ուժեր են:

Օրինակ

Ծանրության ուժը կիրառված է մարմնին, իսկ կշիռը՝ հենարանին կամ կախոցին:

Այսինքն, եթե մարմինը չունի հենարան, ապա այն չունի նաև կշիռ: Իսկ ե՞րբ է լինում, որ մարմինը հենարան չի ունենում: Դա լինում է այն դեպքում, երբ մարմինն ընկնում է հենարանի կամ կախոցի հետ միասին:

Ուշադրություն

Երբ զսպանակավոր կշեռքը ընկնում է բեռի հետ միասին, ապա նրա ցուցանակը ցույց է տալիս 0՝ այսինքն կշռի կորուստ:

Երբ չկա հենարան կամ կախոց, ապա չկա կշիռ, այսինքն մարմինը հայտնվում է անկշռելիության վիճակում:  

Երկրի վրա հաճախ կարելի է հանդիպել անկշռելիությանը կամ կշռի մասնակի կորստին, սակայն երկրային պայմաններում այն շատ կարճ է տևում:

Օրինակ

Երբ ճոճանակը շարժվում է դեպի ներքև, մարզիկը տրամպլինից թռչում է ջրի մեջ, բատուտի վրա թռիչքներ է կատարում՝ մի քանի վայրկյան հայտնվում է անկշռելիության վիճակում: 

1. Ինչո՞ւ են ձեռքից բաց թողած, Երկրի մակերևույթից վեր բարձրացված և հենարան կամ կախոց չունեցող բոլոր մարմիններն ընկնում Երկրի վրա:

Որովհետև գոյություն ունի Երկրի ձգողության ուժ:

2. Ի՞նչ ուղղությամբ է ազդում ծանրության ուժը:

Ծանրության ուժը ուղղված է դեպի Երկրի կենտրոնը:

3. Ի՞նչ է մարմնի կշիռը:

Մարմնի կշիռը Երկրի ձգողության հետևանքով հենարանին կամ կախոցին ազդող ուժն է:

4. Ո՞րն է մարմնի կշռի և մարմնի վրա ազդող ծանրության ուժի տարբերությունը:

Մարմնի կշիռը Երկրի ձգողության հետևանքով հենարանին կամ կախոցին ազդող ուժն է: Ծանրության ուժը այն ուժն է, որով Երկիրը ձգում է մարմինները դեպի իրեն:

Մեծ եղբայրս՝ Հակոբը, պահում էր մի արաբական ձի, որ ծնվել էր մեր տանը և երբեք չէր տեսել արմավենի, և ոչ էլ նրա սմբակները մխրճվել էին հարավի տաք ավազներում, բայց նրա աչքերի խորությանը մեջ կար հարավային պեյզաժների ամբողջ սարսուռը, և նրա վրնջյունի մեջ մենք զգում էինք անհուն անապատների կարոտը։

Ձին, որին Հակոբը Մարան էր կոչում, սև էր, ինչպես սև սաթը, փայլուն և ողորկ, երեք ոտները սպիտակ և հավկիթաձև սպիտակը ճակատի վրա։

Մարանը սանձ չէր տեսել իր կյանքում, նա ազատորեն ման էր գալիս մեր տանը, մինչև անգամ ճաշի ժամանակ, երբ մեծ ընտանիքը բոլորվում էր մեծ սեղանի շուրջը, նա գալիս էր, դունչը հանգչեցնում էր Հակոբի ուսին և սպասում մինչև նա շաքար տար, հետո դնում էր հորս ուսին, հուսկ ապա՝ մորս։

Մայրս, անհուն բարությամբ և նոր հարսի ջինջ ժպիտով, տալիս էր վերջին շաքարը ու հրամայում նրան գնալ պարտեզ։

Մարանը, շաքարը խրտխրտացնելով, գնում էր դեպի պարտեզ, որտեղից նա մի անգամ վրնջում էր իբրև տեղեկություն, որ արդեն պարտեզում է։

Այս վրնջյունի ժամանակ եղբայրս կանգ էր առնում, մինչև անգամ պատառը դեռ բերանին չհասցրած՝ ձեռքը մնում էր օդում, հրճվանքից կարմրում էր և շշնջում․
— Սիրեմ քըզի․․․

Ամեն գիշեր Հակոբը պետք է վեր կենար, գնար Մարանի մոտ, մի անգամ նայեր, շոյեր, համբուրեր և վերադառնար անկողին։ Մարանի սենյակը (ախոռ չէր կարելի կոչել նրա գիշերած վայրը) գտնվում էր հորս և մորս սենյակի տակը։ Կեսգիշերին, հանկարծ, երբ լսվում էր Մարանի խրխինջը, մեղմ և ջինջ, հայրս ասում էր.
— Ակոբը գնաց սիրելիին քով։

Ամեն կիրակի օր Հակոբը Մարանին տանում էր հերկված դաշտը և բաց թողնում․ Մարանը քամու նման թռչում էր, սահում էր նա հերկված դաշտի վրայից, ինչպես սուրացող ալիք։

Քաղաքի երիտասարդների համար մեծագույն հաճույք էր հավաքվել դաշտը, տեսնելու Մարանի վազքը։ Մարանը հասնում էր դաշտի պռնկին, կանգ էր առնում, պայծառ աչքերով նայում հեռո՜ւն, հեռո՜ւն։ Ւ՜նչ էր երազում այդ թովիչ անասունը, ո՜վ իմանար, ապա վերադառնում էր սուրացող ալիքի նման, գալիս, կանգնում էր Հակոբի մոտ։ Հակոբի թևերը բացվում էին, փաթաթվում նրա վզին, շրթունքները մոտենում էին նրա քրտնած սև ստևներին և համբուրում։
— Գիտես քի ամպի վրայեն կթռի, — ասում էին շատերը։

Հակոբը բերում էր տուն Մարանին, Գոգոն անխախտ պատրաստած կլիներ մի թարմ ձու։ Հակոբն ամեն անգամ Մարանին դուրս տանելուց և բերելուց հետո՝ մի թարմ ձու էր խփում նրա ճակատին, ջարդում, որպեսզի չար աչքերը խափանվեին։

Հակոբի ամբողջ զբոսանքը Մարանն էր։ Երբ միջնակարգն ավարտեց, և հայրը նրան առաջարկեց գնալ բարձրագույն դպրոց՝ նա մերժեց միայն այն մտահոգությամբ, որ Մարանին չէր կարող տանել հետը Պոլիս, Պրուսա և կամ Եվրոպա։

Հակոբի ընկերները, նրա հասակակիցներն էլ տանը չէին մնում, նրանց մեջ զարթնել էր տղամարդը, որոնում էին աղջիկներ զանազան անկյուններում, դռների ճեղքերից, պատուհանների բացվածքներից, եկեղեցում, փողոցում, բաղնիսի դռան առաջ։ Նրանց խոսակցությունը կինն էր, չարշաֆի մեջ փաթաթված այդ անիմանալի, դյութական, միստիկ արարածը, որի ձայնը տակնուվրա էր անում նրանց հոգին։

Նրա հասակակիցներից շատերը պսակվեցին, երեխաներ ունեցան, իսկ Հակոբի համար ամենաերջանիկ օրն այն օրն էր, երբ պետք է գնար արոտները Մարանի հետ։ Տանում էր հետը մի վրան ու գնում արոտ։

Ուրեմն, Հակոբը ամբողջ երեք ամիս պիտի ապրեր Մարանի հետ շունչ շնչի, գիշերը պիտի քներ վրանի տակ, Մարանն էլ գլուխը կախ արած նրա գլխի վրա։ Ամբողջ օրը Մարանն ուտում էր թարմ խոտը և կշտանալուց հետո կանգնում էր արևի տակ և անվերջ երերում էր գլուխը դեպի վեր և դեպի վար, իսկ Հակոբը, նստած վրանի շվաքում՝ դիտում էր ու հրճվում։

Հակոբը ժամերով խոսում էր Մարանի հետ, հարց էր տալիս, պատասխաններ ստանում, ծիծաղում, երբեմն մտերմորեն կշտամբում նրան։

— Մարան, էսօր աղեկ կերե՞ր ես, — հարցնում էր Հակոբը։

Մարանը վրնջում էր։

— Շուտով տուն տ՚երթանք,— ասում էր Հակոբը։

Մարանը պոչը թափ էր տալիս, գլուխը երերում։

— Հը՞, չե՞ս ուզեր, կուզե՞ս շատ կենանք։

Մարանը մոտենում էր Հակոբին, կծում ֆեսը և թափ տալիս օդում։

Այսպես անվերջ խոսում էին նրանք, երկու մտերիմ ընկերների պես, ոչ մի տարաձայնություն, ոչ մի անհամություն երկու ընկերների միջև։

Երեկոները Հակոբը պառկում էր վրանի առաջ, երկնքին հառած՝ երգում էր։ Մարանը կանգնած լսում էր նրան առանց շարժվելու, այդ մշտապես անհանգիստ անասունը ոչ մի շարժում չէր փորձում, և երբ Հակոբը դադարեցնում էր երգր, Մարանը գլուխը կախում էր տխուր։

— Նորեն խա՞ղ ըսիմ քըզի համար, հա՞, Մարան, — հարցնում էր Հակոբը։

Մարանը, իբրև պատասխան, վրնջում էր ոսկեհնչյուն։

Կյանքը սավառնում էր, ինչպես անվերջ մեծաթև մի առավոտ։

Աշնան մեջերին Հակոբը և Մարանը վերադառնում էին տուն։ Հայրս և մայրս դիմավորում էին երկու ընկերներին։ Հակոբը՝ առողջ, մեծղի, հզոր, արևից եփած, ինչպես խաղողի ողկույզը, ամբողջ վրայից բուրում էր դաշտերի և կանաչների թարմ հոտը, իսկ Մարանը՝ գիրացած, աշխույժ, ավելի ու ավելի պայծառացած, վճիտացած աչքերով և ավելի ոսկեհնչյուն վրնջյունով։

Նրանք իրենց հետ տուն էին բերում հեռավոր դաշտերի թարմությունը, բերում էին իրենց հետ աստղերի ձայնը։ Երբ Մարանն արձակում էր իր առաջին խրխինջը, մեզ թվում էր, որ լուսավորվում էր մռայլ տունը, կարծես ոսկյա սալի վրա աստղեր էին ընկնում և պայթում։

Մայրս ասում էր հորս․

— Հաջի էֆենդի, կենե  տունը եղավ տուն։

Տունը տուն դարձնողը Հակոբն էր և իր անասուն ընկերը, մի անբաժանելի և ամենացանկալի մասը տան, որի ձայնը կախվում էր մեր տան բոլոր պատերից, անկյուններից, առաստաղից և պարտեզի բոլոր ծառերի ճյուղերից։

Հակոբը քաշում բերում էր երեխայի օրորոցը, երեխան մեջը, դնում բակի մեջտեղը և ասում Մարանին․— Վրայեն անցիր։

Մարանը ծառս էր ելնում, խրխնջում և թեթևաբար ցատկում երեխայի օրորոցի վրայից ու վերադառնում, լիզում Հակոբի ձեռքը, իսկ Հակոբը փոխադարձ՝ համբուրում էր նրա ճակատի հավկիթաձև սպիտակը։Մեծ զվարճալիք էր մեզ համար, երբ Մարանը գնում էր ավազանի ափին, նայում ջինջ ջրի մեջ և, տեսնելով իր արտացոլումը՝ ցատկում էր, նորից նայում, էլի տեսնում, էլի վեր֊վեր ցատկոտում և վերջ ի վերջո դունչը մոտեցնում ջրին, փռշտում, որից ջուրն ալիքավորվում էր, պատկերը բեկբեկվում, և ուրախանալով, որ հաղթեց ջրի խորքում եղող ինչ֊որ անասունի, խրխնջում և վազում էր դեպի պարտեզի կեռասենիների ծառուղին, այդ ծառուղուց մի ուրիշ ծառուղի, մինչև պարտեզի մութ թավուտները։

Հակոբը, պատահեր, որ հյուր գնար մի տեղ և ստիպված լիներ երկար մնալու, կգտներ մի պահ, կծլկվեր հյուրընկալողներից, կգար տուն, Մարանին կտեսներ և նորից կգնար։ Եթե չգար, դա նշանակում էր, որ մայրս նրան խոսք տված կլիներ՝ շատ մոտիկից հսկել Մարանին, ամեն րոպե չհեռացնել նրան իր աչքերից։

Իսկ եթե պատահեր, որ Մարանին հետը տաներ (շատ անգամ էր տանում, որովհետև հաճախ Հակոբը հրավիրվում էր Մարանի հետ, մի տեսակ՝ հանդերձ ընտանյոք), Հակոբը մի ձու էր դնում նրա գավակի վրա և այդպես տանում։ Մարանը, որպեսզի ձուն չընկնի իր գավակից, քայլում էր դանդաղ, փոխում էր քայլվածքի ձևը, քայլում էր ալիքանման օրորվելով։ Փողոցում չէր լինի մի մարդ, որ կանգ չառներ և չդիտեր Մարանի այդ դժվարին խաղը։

Այսպես էին ապրում երկու ընկերները՝ Հակոբը և Մարանը։

Առաջադրանքներ:
1.Անծանոթ բառերը դուրս գրիր և բառարանի օգնությամբ բացատրիր:
2.Հերոսների խոսքը դարձրու արևելահայերեն:
3.Նշիր Մարանին նկարագրող ամենագեղեցիկ հատվածը:
4.Պատմիր կենդանիների մասին քո վերաբերմունքի կամ քո սիրելի կենդանու մասին:
5. Ընդգծիր համեմատությունները:

Երկու մեծությունների հարաբերություն անվանում են նրանց քանորդը։

Օրինակ՝ a թվի հարաբերությունը b թվին գրում են այսպես՝ a:b կամ a/b։

Երկու թվերի հարաբերությունը ցույց է տալիս, թե քանի՞ անգամ է առաջին թիվը մեծ երկրորդից, կամ առաջին թվի ո՞ր մասն է կազմում երկրորդ թիվը:

Թվերը նույն թվով բազմապատկելիս կամ նույն թվի վրա բաժանելիս նրանց հարաբերությունը չի փոխվում:  5/2 = 10/4 = 50/20, ապա 5:2 հարաբերությունը կարելի է փոխարինել 10:4 կամ 50:20 հարաբերությամբ:

5 թվի հարաբերությունը 2-ին և 2-ի հարաբերությունը 5-ին, ինչպես և 5/2 և 2/5 կոտորակները, անվանում են փոխադարձաբար հակադարձ:

Նույնանուն մեծությունների (երկարություն, զանգված և այլն) հարաբերությունը գտնելու համար դրանք պետք է արտահայտել չափման նույն միավորներով:

Օրինակ

30 սմ-ի և 1մ -ի հարաբերությունը գտնելու համար, պետք է սկզբում երկու մեծությունները գրել կամ մետրերով կամ էլ սանտիմետրերով, և ապա գտնել դրանց քանորդը:

30սմ =3/10մ, 100սմ =1մ, ուրեմն, հարաբերությունը կլինի 30:100=3/10։

Տեսանյութ

Դասարանական աշխատանք

1․ Գտիր հարաբերությունը

ա) 3-ի և 5-ի 3:5

բ) 4-ի և 7-ի 4:7

գ) 11-ի և 20-ի 11:20

դ) 1/2-ի և 3/7-ի 1/2 : 3/7

2․ Հարաբերությունն արտահայտիր սովորական կոտորակի տեսքով, եթե հնարավոր է՝ կրճատիր։

ա) 8 ։ 36 = 2/9

բ) 5 : 30 = 1/6

գ) 7 : 21 =1/3

դ) 11 : 22 =1/2

3․ Գրիր տրված հարաբերության հակադարձ հարաբերությունը

ա)  5/7  —  7/5

բ)  3/8  — 8/3

գ)  15/23  —23/15

դ)  37/17  —17/37

4․ 5 մետր բամբակե գործվածքից կտրեցին 3 մետրը։ Գտիր, թե գործվածքի ո՞ր մասը կտրեցին։

3/5

5. 1 ժամը օրվա ո՞ր մասն է։1/24

6․ Անագի և պղնձի համաձուլվածքը պարունակում է 28 կգ անագ և 56 կգ պղինձ:

28/56

 Ի՞նչ հարաբերությամբ են վերցված անագն ու պղինձը:

7․Յոթերորդ դասարանում կա 30 աշակերտ, որոնցից 6-ը տղա են, իսկ մնացածը՝ աղջիկ: 

24/6

 Որքա՞ն է տղաների թվի հարաբերությունը աղջիկների թվին: 

Լրացուցիչ առաջադրանք

1․ 1 սմ-ն 1 մ-ի ո՞ր մասն է։

2․ 1 գրամը 1 կիլոգրամի ո՞ր մասն է։

3․ Հարաբերությունն արտահայտիր սովորական կոտորակի տեսքով, եթե հնարավոր է՝ կրճատիր։

ա) 4 ։ 32 =1/8

բ) 15 : 25 =3/5

գ) 20 : 40 =1/2

դ) 100 : 50 =2/1

1.Составьте и запишите предложения по таблице.

Медали вручили победителям

Соревнование понравились болельщикам

Радовались успехам

Сматрели фудбол по телевизору

Устанавил рекорд по бегу

2. Занимаетесь ли вы спортом? (Хотите ли вы заниматься спортом?)
Если да, то каким? Кто из ваших друзей (подруг) и знакомых занимается
в спортивных кружках или секциях?

3. Подготовьте сообщение об известных армянских спортсменах,
ставших чемпионами мира или Олимпийских игр.

Артур Алексанян (р. 1991) – борец греко-римского стиля, олимпийский чемпион 2016 года, двукратный чемпион мира, трехкратный чемпион Европы, многократный чемпион Армении. Получать олимпийское золото Алексанян вышел в майке с портретом Роберта Абаджяна, героя, погибшего защищая армянские границы от азербайджанских агрессоров

4. Составьте и запишите предложения с данными словами, употребляя
их в разных значениях: лук (սոխ, աղեղ), кисть (դաստակ, վրձին), ручка
(փոքր ձեռք, բռնակ, գրիչ), очки (ակնոց, միավորներ), среда (միջավայր,
չորեքշաբթի), коса (ծամ, գերանդի

Я в супах не люблю лук

Я стриляю из лука очень хорошо

Мой друг потерял очки

Я выиграл в игре и получил много очков

Прочитайте рассказ «Кто виноват?» и скажите, почему он так называется

КТО ВИНОВАТ?
Ровно в семь часов зазвонил будильник, но мальчик не проснулся.
– Опять опаздывает в школу, – с доса՛дой сказал будильник. И,
обращаясь к футбольному мячу, добавил: – Это всё ты виноват, бездельник.
Из-за тебя он позавчера получил две двойки, а вчера только сел за уроки,
как ты попался ему на глаза, и он, позабыв уроки, схватил тебя, выбежал во
двор и гонял тебя с друзьями до самого вечера. У кого же после этого
останутся силы учить уроки? Он всегда слушался меня, пока не появился
ты, и всё переменилось: в дневнике у него полно двоек, он перестал читать
свои самые любимые книги.
– Перестань ругать меня, – ответил мяч, – сам знаю, что я виноват, а
потому решил убежать. Он и меня не жалеет. Вчера так ударил, что я разбил
окно соседки, и она грозилась разорвать меня на куски.
Когда в тот день мальчик вернулся из школы, он взял футбольный мяч и
вышел во двор. Прибежали и другие мальчики, и игра началась.
Бедный мяч устал. Его гоняли четыре часа. «Как только подвернётся
удобный случай, убегу», – решил мяч. И вот настал удобный момент.
Сильным ударом он был переброшен в соседний двор. Мяч покатился в
сара՛й и притаи՛лся в тёмном углу.
Так пролежал футбольный мяч несколько дней в сарае, пока однажды в
сарай не зашёл незнакомый мальчик и не увидел футбольный мяч. Он
взял его, понёс домой и положил на письменный стол, где стояли часыбудильник.
– Ах, беда, беда, – сказал мяч.
– В чём дело? – заинтересовались часы.
– Пропал ваш ученик! Тот, у кого я живу, перестаёт обращать внимание
на часы, опаздывает в школу, не учит уроков.
Однако на следующий день, когда мальчик вернулся из школы, он, не
обратив внимания на мяч, завёл часы и стал учить уроки. Когда уроки были
выучены, он сел за чтение, и только после этого взял мяч и спустился во
двор. Играл он недолго.

Через час он вернулся, поужинал и заснул.
Утром, как только зазвенел будильник, мальчик быстро вскочил, умылся,
сделал зарядку и пошёл в школу. А из школы вернулся весёлый, с пятёрками
в дневнике.
Футбольный мяч задумался: «Почему же тот будильник назвал меня
бездельником и вре՛дным? Выходит, мальчик сам виноват в том, что
получал двойки. Оказывается, дело не во мне, а в самом мальчике».
– Значит, я ни в чём не виноват! – радостно воскликнул мяч.
По Г. Филоян
доса՛да – սրտնեղություն сара՛й – ցախանոց
притаи՛ться – спря՛таться вре՛дный – վնասակար

1. Найдите в тексте антонимы данных слов.

Работяга — лентяй

Хвалить — ругать

Войти — выйти

Прибежать — убежать

Проснуться — заснуть

Закончиться — начаться

Слабый — сильный

Светлый — темный

Грустно — радостно

2. Дополните предложения словами из текста.

1. Ты … ему на глаза, и он, позабыв уроки, схватил тебя и выбежал во двор.
2. Мальчик … футбольный мяч с друзьями во дворе. 3. «Как только … удобный
   случай, убегу», – решил мяч. 4. Мяч покатился в сарай и … в углу. 5. Тот, у кого я живу, перестаёт … внимание на часы. 6. Утром мальчик быстро вскочил ,умылся, … зарядку и пошёл в школу

1. 1) попался
2. 2)играл
3. 3) найду
4. 4)затаился
5. 5) обращать
6. 6)сделал

3. Найдите в тексте ответы на вопросы и прочитайте их.

1. 1. За что будильник ругал футбольный мяч?
2. Из за него мальчик позавчера получил две двойки, а вчера только сел за уроки, как ты попался ему на глаза, и он, позабыв уроки, схватил тебя, выбежал во двор и гонял тебя с друзьями до самого вечера.
3. 2. Почему мяч решил убежать от мальчика? Потому что он его мишает.
4. 3. Где спрятался мяч?
5. Мяч покатился в сарай и притаился в тёмном углу.
6. 4. Кто его нашёл?
7. Его нашёл незнакомой мальчик.
8. 5. Как прошёл следующий день?
9. Когда мяч пропал, он стал сделать уроки прочитать книги и далее…
10. 6. О чём задумался мяч? Что он понял?
11. Что он мишает мальчику.

4. Охарактеризуйте двух мальчиков. Почему один мальчик учится плохо,
а другой – хорошо? Как вы думаете, что скажет мальчику его мама,
когда узнает, что у него в дневнике много двоек? Разыграйте диалог.
Как ты мог… ; Как тебе не стыдно… ; Мне приходится краснеть из-за тебя… ;
Неужели ты не понимаешь, что… ; Я не виноват, … ; Я больше не буду… ; Мне
очень жаль, что так получилось; Это больше не повторится.